Ecologisch bouwen: kierdichting en ventilatie

Er is veel te doen over isolatie, ventilatie, kierdichting en condens. Discussies, schades……Soms zou je denken dat isoleren zichzelf tegenwerkt:  Principieel gesproken is dat ook een beetje zo: Bij een goed geïsoleerde schil wordt immers het temperatuurverschil tussen het binnenste vlak van een constructie en het buitenste vlak groter.  Maar isoleren werkt natuurlijk net als bijvoorbeeld spanning en weerstand in een elektrische stroom: het spanningsverval over een grotere weerstand is hoger, maar de stroomsterkte neemt af. Inderdaad wordt het temperatuurverschil in een constructie groter, – het binnenoppervlak blijft warmer, het buitenoppervlak zal kouder zijn -maar het warmteverlies neemt af.

Condens

Toch is met isoleren voorzichtigheid geboden. Een constructie transporteert vocht naar buiten , als je hem daarvoor niet specifiek afsluit. Het is ook goed dat dat gebeurt. Maar: Lucht bevat altijd een absolute hoeveelheid vocht. Bij een gegeven hoeveelheid vocht, varieert de RELATIEVE luchtvochtigheid met de temperatuur. Bij een lage temperatuur kan lucht  minder vocht bevatten dan bij een hoge temperatuur. Wat gebeurt er in een constructie die geïsoleerd is: de damp die door de constructie naar buiten stroomt, komt een steeds koudere omgeving in die constructie tegen. Nogmaals: Hoe zwaarder geïsoleerd, hoe groter het temperatuurverschil. Het kan gebeuren dat de temperatuur in de buitenste lagen net zó laag is, dat de lucht die binnen een relatieve luchtvochtigheid van 55% had, tot 100% relatieve vochtigheid komt. Je passeert het z.g. dauwpunt en dan heb je dus condens in je constructie.

Kierdicht vs. ventilatie

Een klein beetje condens is, zolang het in de relatieve vochtigheid van de materialen kan worden opgenomen, niet erg. Het zal in de zomer wel weer verdampen. Maar veel condens kan schadelijk zijn en leiden tot schimmel en rot.

Alle materialen hebben wel een zekere dampweerstand, zodat niet altijd alle vocht van binnen ook naar buiten stroomt en daar kan condenseren. Maar, hou goed in de gaten dat de dampweerstand van een kier praktisch nul is. Daardoor zal er aan de koude zijde van de constructie in een kier dus betrekkelijk veel condensatie optreden. Terwijl veel mensen denken dat een beetje kieren hebben dus gezond is en bijdraagt aan een frisse lucht, maak je het je constructie met kieren juist moeilijker om gezond te blijven. Niet doen dus! Goed kierdicht bouwen en het damptransport afgewogen beheersen door een goede materiaalkeuze. Daarnaast dus gewoon ventileren om woonvocht kwijt te raken. En wat mij betreft, daarover dadelijk nog wat meer: natuurlijk ventileren.

minerale wol vs. natuurvezels

Een glasvezel kan geen vocht opnemen. Een houtvezel wel. Als je een constructie isoleert met bijvoorbeeld Houtflex van Homatherm, kan de constructie in zichzelf vocht opnemen zonder dat dat tot condens en zonder dat dat tot verlies van isolatiewaarde leidt. Bij minerale wol is dat niet zo. In de isolatie kan nagenoeg géén water vocht opgenomen zonder dat dat tot verlies van isolatiewaarde leidt. Àls je dus toch wat condens in een constructie krijgt, treedt bij natuurvezels minder snel schade op.

Ventilatie…in balans?

Altijd goed ventileren! Dat is basisregel 1 van een gezond binnenklimaat. Het bovenstaande heeft hopelijk duidelijk gemaakt dat ventileren niet via kieren moet gebeuren, maar via ramen, deuren of roosters. Maak een goede kierdichte gebouwschil, en ventileer met bouwdelen die daarvoor bedoeld zijn.

Een langdurige discussie vindt plaats of je nu wel of niet moet ventileren middels een z.g. balansventilatie en, àls je dat toepast, of je dan je ramen nog wel open mag zetten.

Balansventilatie is ventilatie waarbij de toevoer van buitenlucht geschiedt via een warmtewisselaar die de warmte uit de af te voeren lucht overdraagt aan de frisse lucht die binnenkomt. In 99 van de 100 gevallen wordt die buitenlucht via vele meters kanalen het huis ingevoerd. Het voordeel is duidelijk: er gaat vrijwel geen warmte verloren. Het nadeel is ook duidelijk: filters, kanalen en als je die kanalen en filters niet duivels goed schoon houdt: huisstofmijt, ziektekiemen en dus een “sick building”.

Ik ben bepaald geen voorstander van balansventilatie. Vooral niet van het toevoeren van (voorverwarmde) lucht via kanalen. Als we perse warmte willen terugwinnen uit ventilatielucht, zet ik liever een warmtepompboiler in, in combinatie met gewoon ècht frisse lucht van buiten via roosters en ramen. Wel mechanische afvoer dus, maar geen toevoer door kanalen. Uitzonderingssituaties: zeer vervuilde steden. In de binnenstad van Rotterdam kun je misschien maar beter je lucht wèl filteren.

Ramen open of niet, bij balansventilatie

Zet vooral regelmatig je ramen open. Ook als je balansventilatie hebt. Het “mag”. Natuurlijk is de balans van je mooie systeem verstoord op het moment dat je je ramen open zet, en is er energieverlies. Maar: ik neem niet aan dat je winterdag de hele dag je ramen open zet?

Op je gezondheid!