Earthships ofwel aardehuizen, zijn die duurzaam?
Het principe van Earthships, of in het Nederlands: aardehuizen, is uitgedacht door een Amerikaan. Architect en “garbage warrior” Michael Reynolds. Mooi dat het een Amerikaan was. (VS: 5% van de wereldbevolking, maar 25% van de totale energieconsumptie.) Reynolds wilde in zijn Earthships hoogwaardige afvalmaterialen een tweede leven geven. Autobanden, blikjes, flessen zijn de bekendste voorbeelden, maar gebruikt hout, oude metalen voor zetwerk komen ook vaak voor.
OFF-THE-GRID
Earthships worden vaak zo autarkisch mogelijk gebouwd. Dat wil zeggen: zelfvoorziend. Op zich een duurzame gedachte. Het ideaal is een aardehuis “off-grid” te maken. Niet aangesloten op water, elektriciteit, gas en riolering. In Nederland mag dat officieel niet. De eerste aardehuizen zijn daarnaast in veel warmere drogere gebieden gebouwd. Meer zonuren, warmere winters en andere klimaatomstandigheden, maken aardehuizen daar wel makkelijker. In steppe- en woestijngebieden ligt ook geen “grid”, daar is autarkie gewoon noodzaak.
In Nederland ligt alles anders. Vele graden koudere winters en zomers. Een lagere bodemtemperatuur en een veel hogere bodemgeleiding. Dat laatste zorgt er bijvoorbeeld voor dat je minder makkelijk warmte in de bodem onder je aardehuis kunt opslaan. Het eerste Earthship in Nederland, het theehuis te Zwolle, staat een flink deel van de tijd met uitgeputte accu’s. Kennelijk heeft men verzuimd de energievraag goed uit te dokteren en te balanceren met de energieopbrengst via collectoren. De remedie die in Duitsland gemakkelijk toegepast kan worden- ruimschoots collectoroppervlak aanbrengen en het overschot electriciteit terugvoeden aan het net – werkt in Nederland nog niet goed. Mogelijk heeft hen dat tegengewerkt, maar toch….Je bouwen moet ook duurzaam in het denken zijn, toch?
DOE HET ZELF
Een ander gevaar van aardehuizen is de doe het zelf aanpak. Dat geldt zowel voor bouwen als voor ontwerpen. Ik heb van nabij gezien dat aardehuis-bouwers in hun ontwerpen bijvoorbeeld een slaapkamer maken met alleen een dakraam. “Daar slaap je toch alleen maar?” Een begrijpelijke opmerking, want vanwege de dwang van de zuidoriëntatie is de verleiding groot om ruimten die niet persé daglicht nodig hebben tegen de blinde noordgevel te projecteren. Wel licht, geen uitzicht, dus. Ik denk dat men daar spijt van gaat krijgen. Onder het ideaal van het duurzaam bouwen sneuvelt een archetypisch fundament: de latente behoefte van de mens op de horizon te kunnen zien. Je begint duurzaam, maar je eindigt misschien bij te vroege verbouwingen of zelfs sloop.
Met hetzelfde gemak worden bouwmethodische en bouwfysische waarden soms overboord gezet. Een zeer zware isolatie onder een dampdicht (plat vegetatie) dak bijvoorbeeld, moet je met een heel goed uitgevoerde dampremmende laag uitvoeren. Een fikse folie, waarvan alle naden gelijmd/getaped worden. Doe je dat niet, dan krijg je onherroepelijk vochtproblemen. Verder zie ik de doe het zelfbouwers rustig aluminium of stalen lekdorpels onder kozijnen aan de zijkant in mortel eindigen. Fijn. Geen kit. Maar de uitzetting en krimp van het metaal kunnen niet worden opgevangen. Het lekt al een week nadat je het gemaakt hebt. Niet duurzaam dus, als je niet oppast.
DWINGENDE STEDENBOUW
Een nadeel van het bouwprincipe van Earthships, als je er tenminste een hele wijk van maakt, is dat ze nagenoeg zuiver zuid georiënteerd staan. Zuidgevels glas, noordgevels een gesloten aarden wal. Je krijgt dus tamelijk “eenzijdige “straatjes met maar aan één kant ramen en deuren en de ander kant gesloten. Voor het buurtgevoel lijkt me dat niet goed en ik denk dat je erváárt dat al die huizen in slagorde staan, ook als je maar in één straat tegelijk bent. De vraag is of zo’n wijk gaat of minstens: blijft “leven” als de eerste jaren van idealisme voorbij zijn en het dagelijks leven zijn plaats krijgt. De vraag is daarmee dus of het principe sociaal duurzaam zal blijken.
LOL
Vast staat wel dat aardehuizen vreselijk lollige dingen zijn en dat samen bouwen héél bevredigend is. Je uitleven met mozaïek, leemkunstwerken, gekleurde flessenbodem-wanden, wie wil dat niet. Het idee je eigen huis te bouwen is óók een archetypisch sterke werking in mensen. En dan: Tevreden bij de houtkachel of nog liever: de leemkachel zitten na al dat inspannende werk en elkaar gelukzalig aankijken…wat wil je nog meer? Nou: een duurzame toekomst.
TOEKOMST?
Het is natuurlijk nog véél te vroeg om er echt iets zekerheid over te kunnen stellen, maar een paar voorspellingen durf ik wel aan: Ik denk dat veel zelfbouwers zich sterk zullen vergissen in de hoeveelheid tijd die zelfbouw vraagt. Ik denk ook dat we heel veel kinderziekten zullen zien en dus betrekkelijk veel sloop, wegwerp en aanpassingen. Ik denk dat de eerste bewoners al hun inzet en moeite graag vertaald zullen zien in een flinke waardestijging. De bouw is dan wellicht goedkoop, maar bij de eerste eigenaarswisseling is dat voordeel wellicht verkeken. En dan: koop je een aardehuis met een slaapkamer met alleen een dakraam? Voor drie ton?
Het zal dus nog moeten blijken of Earthsips of aardehuizen wèrkelijk duurzaam zijn.